1) Ποιο είναι το σχόλιό σας, κύριε πρόεδρε, για την πορεία της ελληνικής οικονομίας και ποιες οι προβλέψεις σας;

 

Απ: Η Τράπεζα της Ελλάδος προβλέπει επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας για τα επόμενα χρόνια. Πιστεύω πως οι  κύριες κινητήριες δυνάμεις της οικονομικής δραστηριότητας τα επόμενα χρόνια θα συνεχίσουν να είναι οι επενδύσεις, η ιδιωτική κατανάλωση, αλλά και η συμβολή του εξωτερικού τομέα. Η νομισματική πολιτική θα εξακολουθήσει να είναι περιοριστική, ενώ οι δημόσιες επενδύσεις θα συμβάλουν θετικά στην ανάπτυξη χάρη στα κεφάλαια της διευκόλυνσης του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Η οικονομική ανάπτυξη στην Ελλάδα αναμένεται να είναι σημαντικά υψηλότερη από τον μέσο ρυθμό ανάπτυξης της ευρωζώνης μεσοπρόθεσμα. 

Την αναπτυξιακή πορεία της ελληνικής οικονομίας πιστοποιούν μια σειρά στοιχείων που έρχονται καθημερινά στο φως της δημοσιότητας. Πρόσφατα στοιχεία της Eurostat εμφανίζουν ότι η βιομηχανική παραγωγή στην Ευρωζώνη για τον μήνα Ιανουάριο μειώθηκε κατά 3,2%, με μόνο τρεις χώρες να σημειώνουν αύξηση που είναι η Ελλάδα, η Σλοβενία και η Δανία.  Σε ετήσια βάση η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 6,7% στην Ευρωζώνη και κατά 5,7% στην ΕΕ. Η Ελλάδα και σε αυτό τον δείκτη βρίσκεται μεταξύ των τριών χωρών με τη μεγαλύτερη ετήσια ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής. Στο σχετικό πίνακα πρώτη είναι η Σλοβενία με αύξηση 12,2%, δεύτερη η Ελλάδα με αύξηση 10,5% και τρίτη η Δανία με αύξηση 5,5%.

Βεβαίως, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που δεν επιτρέπουν εφησυχασμό. Ο κίνδυνος να υπάρξει μία περαιτέρω διολίσθηση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης εξαιτίας μίας ενδεχόμενης επιδείνωσης της γεωπολιτικής κρίσης στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή με τις επακόλουθες επιπτώσεις για το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον, ενός χαμηλότερου του αναμενόμενου ρυθμού απορρόφησης και χρησιμοποίησης των διαρθρωτικών ταμείων του Ταμείου Ανάκαμψης και της ΕΕ, σε ενδεχόμενες καθυστερήσεις στην εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες θα φρενάρουν τη διαδικασία βελτίωσης της παραγωγικότητας της οικονομίας και της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων είναι υπαρκτός. Μετά την υποχώρηση του ρυθμού ανάπτυξης το 2023 στο 2% έναντι του 2,3% που προβλεπόταν αρχικώς, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε προσφάτως η ΕΛΣΤΑΤ, η ΤτΕ εκτιμά πλέον ότι εφέτος το ΑΕΠ της χώρας θα αυξηθεί κατά 2,3% , έναντι αρχικής πρόβλεψης για 2,5%. Ωστόσο η ΤτΕ διατηρεί αμετάβλητη την πρόβλεψη της για ανάπτυξη 2,5% το 2025 και 2,3% το 2026.

Έχω υποστηρίξει και θα συνεχίσω να το κάνω πως χρειάζεται επιτάχυνση του  ρυθμού των διαρθρωτικών αλλαγών που έχουν σχεδιαστεί γιατί μέσα από αυτές θα αλλάξει το αναπτυξιακό πλαίσιο της της ελληνικής οικονομίας ώστε να μπορεί  να αντέξει στις διεθνής αναταράξεις και οι ελληνικές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στις επιταγές της παγκόσμιας οικονομίας.  

 

2) Παρά την ανάπτυξη που έχει υπάρξει στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, έρευνες, όπως αυτή του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, μιλούν για κίνδυνους και παγίδες. Ο πληθωρισμός, η ακρίβεια, το χρέος των νοικοκυριών και όσο αυτοί οι παράμετροι επηρεάζουν την κατανάλωση, τα επιτόκια κ.ά., σας φοβίζουν;

 

Απ: Η αντιμετώπιση του πληθωρισμού θα τραβήξει σε βάθος χρόνου, ενώ όπως έχω πει είναι ένας αγώνας «μαραθώνιου δρόμου», όπου οι δυνάμεις της αγοράς και των νοικοκυριών δοκιμάζονται. Παρά την θετική εικόνα της οικονομίας, οι οικονομικές προκλήσεις παραμένουν και συνδέονται κατά κύριο λόγο με την μετεξέλιξη του πληθωρισμού από ζήτησης και κόστους σε απληστίας ή αισχροκέρδειας, με αναδιανεμητικές επιπτώσεις, που βελτιώνουν τη θέση κάποιων ισχυρών, επιδεινώνοντας τη θέση κάποιων μικρομεσαίων, που συνήθως είναι αυτοί «που πληρώνουν το μάρμαρο». Βρισκόμαστε ενώπιον ενός φαινομένου το οποίο επηρεάζει το καταναλωτικό κοινό που δεν βλέπει τις ποσοστιαίες αυξομειώσεις αλλά μετρά την αγοραστική του δυνατότητα μπροστά στο ράφι.

Ένα «βουνό» είναι τα χρέη των νοικοκυριών και επιχειρήσεων σε δημόσιο και ληξιπρόθεσμα δάνεια που φτάνουν σχεδόν τα 227 δις ευρώ, εκ των οποίων τα 106 δις στην εφορία τα 47,5 δις στα ασφαλιστικά ταμεία και τα 73 δις σε τράπεζες και servicers. Για να ξεπεράσουν οι οφειλέτες τις τεράστιες δυσκολίες υπάρχουν ο εξωδικαστικός μηχανισμός, οι διμερείς συμφωνίες, η βεβαίωση ευάλωτου οφειλέτη, οι πάγιες ρυθμίσεις, τα στεγαστικά επιδόματα και βεβαίως ο κώδικας δεοντολογίας των τραπεζών για τους δανειολήπτες. Ο συνδυασμός του ιδιωτικού χρέους, υψηλών επιτοκίων και πληθωρισμού των τελευταίων δύο ετών είναι γεγονός ότι πως έχει επηρεάσει αρνητικά την κατανομή της κατανάλωσης, ειδικά στο λιανεμπόριο.

Αυτό που μας φοβίζει όλους είναι μία ενδεχόμενη κλιμάκωση των γεωπολιτικών κρίσεων που θα ανέτρεπαν ακόμη περισσότερο την κατάσταση που τείνει να παγιωθεί σήμερα με τους υψηλούς ναύλους διαμετακόμισης, την ασάφεια στο ενεργειακό και τις πιέσεις που δέχεται η εφοδιαστική. Βιώνουμε τις συνέπειες των «μαχών» ενός ιδιότυπου παγκόσμιου οικονομικού πολέμου που δεν έχει να κάνει με τις φιλοσοφίες ανατολής – δύσης αλλά με ασύμμετρες  απειλές που δυνητικά μπορούν να λάβουν μεγαλύτερες διαστάσεις με ότι αυτό θα μπορούσε να συνεπαχθεί.  

 

3) Πόσο έχει ωφεληθεί το επιχειρείν από την «επανεκκίνηση» της οικονομίας; Πάει καλά η αγορά; Ποιοι κλάδοι καταγράφουν θετικό πρόσημο και ποιοι όχι; Ποια είναι η δική σας εικόνα; Ποια τα μεγαλύτερα προβλήματα για τις ελληνικές επιχειρήσεις και ποιες οι προτάσεις σας για ενδεχόμενα επιπλέον μέτρα ενίσχυσης της αγοράς;  

 

Απ: Αξίζει να δούμε τα στοιχεία που διατηρεί το Ε.Β.Ε.Π. και να κάνουμε τις αναγωγές που οδηγούν στο συμπέρασμα. Περισσότερες επιχειρήσεις από κάθε άλλη χρονιά, για την οποία υπάρχουν στοιχεία του Γενικού Εμπορικού Μητρώου (ΓΕΜΗ), ιδρύθηκαν το 2023, ενώ θετικό είναι και το ισοζύγιο ενάρξεων-κλεισίματος επιχειρήσεων. Ιδιαίτερα στον τομέα των ναυτιλιακών δραστηριοτήτων και της ναυπηγοεπισκευής ιδρύθηκαν στο ΕΒΕΠ, 38 νέες επιχειρήσεις. Αν το αναλύσουμε κατά μέσο όρο, πέρυσι ιδρύονταν 156 επιχειρήσεις κάθε ημερολογιακή ημέρα ή 220 επιχειρήσεις κάθε εργάσιμη. Με βάση τα στοιχεία του ΓΕΜΗ, το 2023 δημιουργήθηκαν 57.272 νέες επιχειρήσεις και έκλεισαν 20.268. Δηλαδή, οι ενάρξεις πέρυσι ήταν περισσότερες κατά 14,7% από το αντίστοιχο μέγεθος του 2022 και τα «λουκέτα» ήταν λιγότερα κατά 6,3%. Έτσι, το ισοζύγιο ενάρξεων-κλεισίματος επιχειρήσεων βελτιώθηκε κατά 30,9% μέσα στο 2023. Συνολικά, πέρυσι προστέθηκαν επιπλέον 37.004 νέες επιχειρηματικές οντότητες. 

Είναι προφανές ότι η επανεκκίνηση της οικονομίας έχει θετικό αντίκρισμα στο επιχειρείν. Με θετικό πρόσημο το πρώτο τρίμηνο του έτους κινούνται πέντε κλάδοι στο λιανικό εμπόριο και συγκεκριμένα είναι τα ειδικευμένα καταστήματα που πωλούν κυρίως τρόφιμα και ποτά, πρατήρια καυσίμων, εκθέσεις αυτοκινήτων, φαρμακεία, καλλυντικά, παιχνίδια και καταστήματα ένδυσης υπόδησης, λόγω των χειμερινών εκπτώσεων.

Διανύσαμε ήδη το πρώτο δεκαπενθήμερο του Μαρτίου όπου «τρέχουν» μέτρα για τον περιορισμό της ακρίβειας όπως πλαφόν στο βρεφικό γάλα, καθαρές τιμές από τα χωράφι στο ράφι και μείωση των παροχών στα σούπερ μάρκετ κατά 30% από τους προμηθευτές με το όφελος να μεταφέρεται στους καταναλωτές. Μένει λοιπόν να δούμε εάν αποδώσουν αυτά τα μέτρα ή εάν πρέπει να παρθούν και αλλά που θα οδηγήσουν στην πιο γρήγορη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού. Σε κάθε περίπτωση τα ελληνικά νοικοκυριά δαπανούν ένα σημαντικό ποσοστό του οικογενειακού τους προϋπολογισμού για την αγορά βασικών αγαθών και η ακρίβεια παραμένει και το 2024 το Νο 1 πρόβλημα για την κυβέρνηση και τους πολίτες.  

 

4) Καταγράφονται ανισότητες στο επιχειρείν και γεωγραφικά. Κατά πόσο οι επιχειρήσεις της περιφέρειας έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με αυτές των μεγάλων κέντρων; Και τι μπορεί να αλλάξει;

 

Απ: Αν ανατρέξουμε και πάλι στα στοιχεία του ΓΕΜΗ θα διαπιστώσουμε ότι η καλύτερη επίδοση στο ισοζύγιο ανοίγματος-κλεισίματος επιχειρήσεων σημειώθηκε στο Βόρειο Αιγαίο (+235,0%), ακολουθεί η Δυτική Ελλάδα (+107,3%), τα Ιόνια Νησιά (+75,4%), η Ήπειρος (+37,3%) και το Νότιο Αιγαίο (+34,4%), ενώ τη χειρότερη επίδοση είχε η Δυτική Μακεδονία, με το ισοζύγιο έναρξης-κλεισίματος επιχειρήσεων να επιδεινώνεται κατά 9,8%. Εδώ όμως χρειάζεται να προσεγγίσουμε το θέμα όχι με βάση τα στατιστικά στοιχεία αλλά από μία άλλη οπτική γωνία. Θα μπορούσαν οι όποιες ανισότητες να αμβλυνθούν. Η ψηφιακή τεχνολογία δίνει την δυνατότητα να υπάρξει και η ψηφιακή παρουσία μίας επιχείρησης όχι μόνο στα στενά γεωγραφικά – τοπικά πλαίσια αλλά υπεροπτικά μέσα από το διαδίκτυο και την πλειάδα των πλατφορμών που υπάρχουν για το e- εμπόριο. Η περίοδος της πανδημίας έδειξε ότι ακόμη και μικρές επιχειρήσεις που επιχείρησαν να αξιοποιήσουν το διαδίκτυο και να κάνουν ορατή την ψηφιακή τους παρουσία κέρδισαν αυξάνοντας το καταναλωτικό τους κοινό και τις πωλήσεις τους. Ωστόσο πρέπει να επισημανθεί ότι η ψηφιακή κουλτούρα, όπως και εκείνη της εξωστρέφειας δεν είναι καλλιεργηθεί στο βαθμό που θα έπρεπε με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις να βρίσκονται σε δυσχερέστερη θέση στο πεδίο της ανταγωνιστικότητας. Σήμερα μία επιχείρηση από οπουδήποτε στην Ελληνική επικράτεια διαθέτει ψηφιακή παρουσία είναι ορατή ξεπερνώντας πρωτίστως τις γεωγραφικές ανισότητες.    

 

5) Πολλές μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν διατηρούν πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό, ουσιαστικά σε χρηματοδότηση. Ποια μέτρα κρίνετε απαραίτητα;

 

Απ: Τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις οφείλουμε να τις προσέχουμε. Είναι η ραχοκοκαλιά της οικονομίας μας, οι χιλιάδες των θέσεων εργασίας, οι επιχειρήσεις που πάλεψαν και επιβιώσαν από την υπερδεκαετή κρίση και παλεύουν ακόμη και σήμερα να επιβιώσουν σε ένα αντίξοο διεθνές οικονομικό περιβάλλον λόγω του ενεργειακού και όχι μόνο. Οι 5 στις 10 αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας, 3 στις 10 διαθέτουν ταμειακά διαθέσιμα για ένα μήνα, 2 στις 10 δεν έχουν ταμειακά διαθέσιμα και πορεύονται μέρα με την ημέρα. Οι 5 στις 10 έχουν ληξιπρόθεσμα οφειλές προς το δημόσιο, 3 στις 10 έχουν πολλαπλές ληξιπρόθεσμες οφειλές και μόνο 2 στις 10 δεν έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές αλλά έχουν πάρα πολλές υποχρεώσεις. Οι επιχειρήσεις χρειάζονται ένα απλό και προβλέψιμο περιβάλλον για να μπορούν να διαχειριστούν αυτή την ακρίβεια, αυτό το κύμα της κρίσης. Και το χρειάζονται 365 ημέρες το χρόνο όχι στατικό, αλλά ευέλικτο, ώστε όσες μπορούν από τις 680.000 πολύ μικρές ελληνικές επιχειρήσεις να μεγαλώσουν και να προστεθούν στις 40.000 μικρές και μεσαίες «bankable» επιχειρήσεις. Υπενθυμίζεται ότι στοχευμένα χρηματοδοτικά εργαλεία που αφορούν στη διευκόλυνση της πρόσβασης των επιχειρήσεων σε πηγές προνομιακής χρηματοδότησης για την κάλυψη αναγκών της αγοράς, με σκοπό να στηρίξουν και να ενισχύσουν τη διαφοροποίηση, την καινοτομία και την ανάπτυξη των ελληνικών επιχειρήσεων παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που πρόσφατα συνδιοργάνωσαν η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα (HDB) και το Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιώς, με θέμα: «Υφιστάμενα και νέα Χρηματοδοτικά Εργαλεία από την HDB». Πέραν αυτών υπάρχουν εναλλακτικές και εξειδικευμένες μορφές χρηματοδότησης όπως μικρο-χρηματοδότηση, venture capital ή ακόμη και από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ. Αυτό που επιθυμούμε οι μικρομεσαίοι είναι να έχουμε τις τράπεζες, δίπλα μας και όχι απέναντι μας.