Η παγκοσμιοποίηση, την βασική φιλοσοφία της οποίας έθεσε εν αμφιβόλω η πανδημία, ο αυτοματισμός, οι νέες τεχνολογίες και η απεξάρτηση από τον άνθρακα έχουν αντίκτυπο στις θέσεις εργασίας, στους βιομηχανικούς κλάδους, στα επιχειρηματικά μοντέλα και στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζεται η οικονομία και η κοινωνία. Η Ευρώπη βιώνει μια σημαντική περίοδο αλλαγών ευρισκόμενη για μία ακόμη φορά ενώπιον μιας γενικευμένης πρόκλησης που δεν είναι άλλη από την εξεύρεση ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης βασισμένου στα νεότερα στοιχεία, που «επέβαλαν» τα πανδημικά κύματα, αλλά και απαλλαγμένου από στρεβλώσεις προηγούμενων επιλογών.

Η μόνιμη πρόκληση για τις περιφέρειες της ΕΕ είναι να ανταγωνιστούν σε παγκόσμιο επίπεδο με άλλες πιο προηγμένες και αναδυόμενες οικονομικές δυνάμεις, καθώς αποτελούν περισσότερο από ποτέ μέρος ενός παγκοσμιοποιημένου κόσμου. Ως εκ τούτου, πρέπει να βρουν τρόπους για να καταστούν πιο ανθεκτικές και ανταγωνιστικές, λαμβάνοντας συγκεκριμένες δράσεις σε επίπεδο ΕΕ καθώς και εθνικό και τοπικό επίπεδο, διασφαλίζοντας παράλληλα την ισότιμη κατανομή των οφελών της παγκοσμιοποίησης. Αλλά αυτό είναι το «περίβλημα» και όχι το ζητούμενο που είναι το περιεχόμενο, το οποίο θα πρέπει να ισχυροποιηθεί, ώστε να αποτελέσει ζέον και δυναμικό κύτταρο ανάπτυξης και αξιοποίησης όλων των δυνατοτήτων που σήμερα προσφέρουν προγράμματα που τρέχουν ή θα τρέξουν προσεχώς. Ο λόγος για τις «μικρότερες» περιφέρειες «τοπικής» εμβέλειας, οι οποίες εν πολλοίς αποτελούν τον μικρόκοσμο ή την μικρογραφία των μεγαλύτερων περιφερειών της ΕΕ. Αν θέλουμε να καταστήσουμε την Ευρώπη και τις περιφέρειές της «έξυπνες» πρέπει να ξεκινήσουμε από τις μικρότερες περιφέρειες στις οποίες διαβιούμε και επιχειρούμε.

Στο ερώτημα αν πρέπει να εφαρμοστούν στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης σε κάθε περιφέρεια η απάντηση είναι μία και βεβαίως καταφατική. Η έξυπνη εξειδίκευση δημιουργεί νέες ευκαιρίες για διαπεριφερειακή συνεργασία γύρω από κοινές προτεραιότητες, συμπληρώνοντας έτσι τα δυνατά σημεία μιας άλλης περιφέρειας και αναδιαμορφώνοντας το μοντέλο ανάπτυξης και ολοκλήρωσης. Η έξυπνη εξειδίκευση προσφέρει μια νέα μέθοδο από κοινού εργασίας, βασισμένη στη συνεργασία και την καινοτομία. Εδώ ανοίγει ένα μεγάλο κεφάλαιο προς συζήτηση. Ένα «παρεξηγημένο» κεφάλαιο καθώς δεν έχει επεξηγηθεί επαρκώς τι είναι ο όρος καινοτομία και που αυτή μπορεί να συμβάλει. Είναι ώρα να δώσουμε τέλος στην αοριστία. Ουσιαστικά είναι η ώρα να αξιοποιηθούν στρατηγικές για μια ευέλικτη, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από την καινοτομία ώστε να βοηθήσει τις περιφέρειες να αξιοποιήσουν τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι τεχνολογικές αλλαγές και ο βιομηχανικός εκσυγχρονισμός, αλλά και να μετασχηματίσουν το ευρύτερο επιχειρείν προετοιμάζοντας το για την «επόμενη» ημέρα. Ήδη υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός περιφερειακών, εθνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών προγραμμάτων και μέσων με στόχο την ενθάρρυνση της καινοτομίας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης ή την προώθηση της διαπεριφερειακής συνεργασίας.

Έχω αναφερθεί κατ’ επανάληψη στην κυκλική οικονομία και τις δυνατότητες που διανοίγονται μέσα από την εφαρμογή πολιτικών, την πράσινη ανάπτυξη και την πράσινη μετάβαση, που επί της ουσίας είναι ένας νέος τρόπος οικονομικής ανάπτυξης. Υπενθυμίζω τα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη, τις εφαρμογές, τις νέες θέσεις εργασίας, τα περιβαλλοντικά, που πλέον είναι έννοιες αυτονόητες και εξίσου σημαντικές. Πριν αναζητήσουμε όμως την έξυπνη ανάπτυξη, σε υπερτοπικό επίπεδο ,θα πρέπει να την αναζητήσουμε σε τοπικό. Οφείλουμε να μετασχηματίσουμε την Αττική σε περιφέρεια παράδειγμα προς μίμηση στην κυκλική οικονομία. Η «έξυπνη Ευρώπη» όσο και αν φαίνεται παράδοξο ξεκινάει και από την περιφέρεια Αττικής, όπου όλοι συμφωνούμε ότι πρέπει να είναι «έξυπνη».

Οι στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, η διαπεριφερειακή και η μακροπεριφερειακή συνεργασία μπορούν να βοηθήσουν τις περιφέρειες να αξιοποιήσουν τις υπάρχουσες υποδομές έρευνας και καινοτομίας, να στηρίξουν την καινοτομία ευρείας βάσης, να αναδείξουν νέες δεξιότητες και να δημιουργήσουν πανευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας, ενθαρρύνοντας τη συνέργεια των επενδύσεων μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα και εισάγοντας σταδιακά την ευρωπαϊκή καινοτομία στην αγορά Οι όποιες πιλοτικές ή μη δράσεις θα βοηθήσουν τις διαπεριφερειακές εταιρικές σχέσεις να εντοπίσουν συγκεκριμένα επιχειρηματικά σχέδια και επενδυτικές ευκαιρίες. Πρέπει λοιπόν να είμαστε έτοιμοι, με ρεαλιστικούς σχεδιασμούς ώστε να αξιοποιήσουμε έξυπνα κάθε ευκαιρία. Γιατί σε ένα καθεστώς παγκοσμιοποίησης, σε ένα καθεστώς, που η κάθε ευρωπαϊκή περιφέρεια, προσπαθεί να επιβιώσει ο ανταγωνισμός θα είναι ανελέητος και η Περιφέρεια Αττικής πρέπει να είναι στους νικητές.