Ενώπιον ενός πολύπλοκου σεναρίου, με την τελευταία σκηνή να μην έχει γραφεί ακόμη, βρίσκεται η παγκόσμια και η ευρωπαϊκή αγορά. Και τούτο γιατί οι ελλείψεις σε πρώτες ύλες σε συνδυασμό με το εξαιρετικά υψηλό ενεργειακό και μεταφορικό κόστος δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας στον παραγωγικό ιστό και αυξήσεις στις τιμές των καταναλωτικών αγαθών. Η πανδημία έχει φέρει τα πάνω κάτω στις γραμμές παραγωγής, ακυρώνοντας τις παραδοσιακές διαπραγματεύσεις για τις προμήθειες πρώτων υλών με τα εργοστάσια να πληρώνουν όσο-όσο την πρώτη ύλη, για να αποφύγουν διακοπές στην παραγωγή. Αναλυτές που έχουν εστιάσει στις συνέπειες των κυμάτων της πανδημίας, που έχουν και συνεχίζουν να πλήττουν την εφοδιαστική αλυσίδα, αποφεύγουν να κάνουν ευθέως λόγο για επικείμενο χάος στο λιανεμπόριο διεθνώς, εκτίμηση όμως στην οποία καταλήγει αβίαστα ο αναγνώστης από τα συμφραζόμενα και τα στοιχεία που παρατίθενται σε αναλύσεις που έχουν δει το φως της δημοσιότητας.

Οι αρχικές αισιόδοξες εκτιμήσεις για εξομάλυνση πριν τα τέλη του φθινοπώρου, δεν υφίστανται και έχουν δώσει τη θέση τους σε δύο νεότερες εκτιμήσεις, με την αισιόδοξη για τα μέσα προς τα τέλη του πρώτου τετράμηνου του 2022 και την απαισιόδοξη για περίοδο δύο χρόνων πριν την επαναφορά στη κανονικότητα. Ωστόσο όλες οι ενδείξεις από τα μέχρι στιγμής γνωστά στοιχεία κατατείνουν ότι «το σύνδρομο της Κίνας» θα μας ταλαιπωρήσει και το 2022. Μάλιστα με στόχο να ξεπεράσουν τα σοβαρά προβλήματα στην εφοδιαστική, μεγάλες αλυσίδες του λιανεμπορίου σε ΗΠΑ αλλά και Ευρώπη δεν διστάζουν να ναυλώσουν πλοία, που έχουν την ικανότητα μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων για να αποφύγουν τις συνέπειες της διακοπής των ροών σε προϊόντα, ειδικά τη περίοδο των Χριστουγέννων.

Ο ισχυρός κλυδωνισμός στην παγκόσμια εφοδιαστική διατάραξε το ισοζύγιο προσφοράς προς ζήτηση. Σήμερα η προσφορά δεν καλύπτει την ζήτηση. Το «σοκ» που προκάλεσε η πανδημία στις παγκόσμιες μεταφορές, με αποτέλεσμα την εκτόξευση του μεταφορικού κόστους αρχίζει να γίνεται μη διαχειρίσιμο, ακόμη και για πολυεθνικούς κολοσσούς που διαθέτουν ισχυρή διαπραγματευτική δύναμη και αρκετή ρευστότητα για να διατηρούν μεγάλα αποθέματα. Ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί είναι η εικόνα που «μεταφέρεται» μέσα από τους δείκτες. Ο Δείκτης Διαθεσιμότητας Εμπορευματοκιβωτίων «CAx» έδειξε ότι οι μέσες τιμές των containers στο λιμάνι της Yantian αυξήθηκαν από 5.515 δολάρια τον Ιούνιο σε 15.336 δολάρια με τις τιμές να διατηρούν «πεισματικά» την ανιούσα. Οι μέσες τιμές των εμπορευματοκιβωτίων στη Σαγκάη αυξήθηκαν από 4.468 δολάρια σε 5.570 δολάρια, για παράδειγμα, ενώ στο Qingdao αυξήθηκαν από 4.793 δολάρια σε 5.203 δολάρια. Συνολικά, ο σύνθετος παγκόσμιος δείκτης εμπορευματοκιβωτίων αυξήθηκε κατά 485% το 2021 από το 2020 και για 19ο συνεχόμενο μήνα ανόδου.

Η ζοφερή αυτή κατάσταση στο κόστος μεταφοράς δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για λιγότερα και ακριβότερα προϊόντα στα ράφια των καταστημάτων, που φέρνουν «αρρυθμίες» και εξακολουθούν να ταλανίζουν την παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, με κορυφαίους λιανέμπορους να προειδοποιούν ακόμη και για τον κίνδυνο να κάνουμε Χριστούγεννα, με «μισογεμάτα ράφια».

Οι ανατιμήσεις έχουν γίνει πλέον αισθητές, όχι όμως και οι ελλείψεις στην ελληνική αγορά. Μια πρώτη «γεύση» των προβλημάτων έλλειψης πρώτων υλών, αλλά και τροφίμων που προέρχονται από τις διεθνείς παραγωγές, πήραμε από τα σούπερ μάρκετ της Βρετανίας που είδαν τα ράφια τους να αδειάζουν από αγαθά, αλλά και από μία σειρά προϊόντα, η συναρμολόγηση των οποίων γίνεται «πολυεθνικά», και για λόγους που προ πανδημίας είχαν να κάνουν με το βασικό κόστος ανά μονάδα, ένα κόστος που πλέον λόγω των νέων συνθηκών έχει ανατραπεί. Έρευνα που πραγματοποίησε η Γερμανική Ένωση Εμπορικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων «DIHK» και παρουσίασε το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων της Ελληνικής πρεσβείας σε δείγμα 3.000 γερμανικών επιχειρήσεων, που δραστηριοποιούνται στη Γερμανία αλλά και στο εξωτερικό, το 83% ανέφερε αύξηση τιμών ή προβλήματα στην παράδοση πρώτων υλών, ενδιάμεσων προϊόντων και αγαθών, ενώ μάλιστα το 53% δεν αναμένει βελτίωση της κατάστασης μέχρι το 2022. Εξαιτίας της πολύμηνης έλλειψης πρώτων υλών, μικροεπεξεργαστών «microchips» και άλλων ψηφιακής τεχνολογίας η ευρωπαϊκή και παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία «τράβηξε χειρόφρενο» μέχρι τους πρώτους μήνες του 2022.

Δυστυχώς όμως δεν είναι 2-3 τομείς καταναλωτικών αγαθών που έχουν δεχθεί πλήγμα από το «τσουνάμι» των ανατιμήσεων. Είναι πολλοί, μεταξύ των οποίων και ο ευαίσθητος τομέας των τροφίμων, είτε νωπών, είτε συσκευασμένων, καθώς η παραγωγή αδυνατεί να βρει έγκαιρα και σε συμφέρουσα τιμή για ενοικίαση ένα εμπορευματοκιβώτιο για εισαγωγές και εξαγωγές. Ήδη καταγράφονται αυξήσεις σε δέκα κωδικούς τροφίμων της τάξης του +4,6% και σε τριάντα κωδικούς βασικών αγαθών με αύξηση της τάξης του +30%. Την ίδια στιγμή οι μεγαλύτερες ανατιμήσεις ανά κατηγορία τροφίμων καταγράφονται στα λαχανικά 21%, το κρέας 18%, τα όσπρια 8%, τα νωπά ψάρια 8%, τα ζαχαρώδη και τα γάλατα 6%, τα φρούτα 5%, τα τυριά 3%, ως απότοκο της ενεργειακής  κρίσης και επιπροσθέτως της κρίσης της εφοδιαστικής. Η εικόνα της αγοράς όπως διαμορφώνεται εμφανίζει μηνιαία αύξηση άνω του 5% στη λιανική στα τρόφιμα-ποτά, τα ταχυκίνητα καταναλωτικά αγαθά την ένδυση, ηλεκτρικά είδη, εργαλεία, βιβλία, είδη κήπου και αυτοκινήτου να διαμορφώνονται στο +16% σε σχέση με πέρυσι.

Όσον αφορά στην ενεργειακή κρίση, χαρακτηριστική περίπτωση είναι τα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος με τη κυβέρνηση να ανακοινώνει δέσμη μέτρων προστασίας των πιο ευάλωτων νοικοκυριών της χώρας. Το οικονομικό επιτελείο εξειδίκευσε μέτρα 500 εκατ. ευρώ για να αμβλύνουν τις επιπτώσεις των ανατιμήσεων στα αδύναμα οικονομικά στρώματα, εξετάζοντας περαιτέρω μειώσεις έμμεσων φόρων ως ανάχωμα στη τελική τιμή και ετοιμάζοντας παρεμβάσεις για την αποφυγή κρουσμάτων κερδοσκοπίας. Οι αυξήσεις στις τιμές του φυσικού αερίου ανέρχονται στο +108,5%, στο πετρέλαιο θέρμανσης στο +29%, στα καύσιμα κίνησης +18%.

Συμπερασματικά, το ράλι ανόδου των τιμών των πρώτων υλών, της ενέργειας, η εκτόξευση των ναύλων διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων και η διάσπαση των ροών στην παγκόσμια εφοδιαστική αποτελούν την βασική αιτία για γενικευμένες ανατιμήσεις στα τελικά προϊόντα τις οποίες θα κληθεί να πληρώσει, και μάλιστα κατά κύματα, από την τσέπη του ο τελικός καταναλωτής. Και αυτή θα είναι ίσως η τελευταία σκηνή του σεναρίου μιας «τέλειας καταιγίδας» με μεγάλη ένταση, αλλά μικρή διάρκεια ή το ξεκίνημα ενός δεκαετούς κύκλου πληθωριστικών πιέσεων και διεθνών ανατιμήσεων. Αξίζει τέλος να τονίσω, πως οι τελευταίες αναλύσεις μιλούν για αντίκτυπο της «στασιμοπληθωριστικής δύναμης από τη πανδημία, ενώ οι νεότερες προβλέψεις για την εξομάλυνση της κρίσης της εφοδιαστικής και εξισορρόπησης των τιμών πρώτων υλών, καταναλωτικών αγαθών και τροφίμων δεν είναι αισιόδοξες.

Οι φόβοι για συνέχιση της ανόδου του κόστους παραγωγής και μεταφορών δυστυχώς επαληθεύτηκαν, με τις πρώτες ανατιμήσεις να καταγράφονται σε μια μεγάλη γκάμα καταναλωτικών προϊόντων. Το κύμα «εισαγόμενων» αυξήσεων και το «τσουνάμι» ανατιμήσεων σε βασικά καταναλωτικά αγαθά είναι αδύνατον να απορροφήσει το χονδρικό και λιανικό εμπόριο.

Ενώπιον λοιπόν του σεναρίου της «τέλειας καταιγίδας» μεγάλης έντασης και αγνώστου διάρκειας βρίσκεται και η ελληνική αγορά και τούτο γιατί οι ελλείψεις σε πρώτες ύλες σε συνδυασμό με το εξαιρετικά υψηλό ενεργειακό και μεταφορικό κόστος δημιουργούν συνθήκες ασφυξίας στον παραγωγικό ιστό και αυξήσεις στις τιμές των καταναλωτικών αγαθών με πιθανές μελλοντικές ελλείψεις που έχουν γίνει αισθητές σε εισαγωγείς και χονδρέμπορους, ενώ θα γίνουν ορατές στο λιανεμπόριο με τα «μισογεμάτα ράφια» την περίοδο των εορτών των Χριστουγέννων. Το ζητούμενο τώρα είναι οι ελληνικές επιχειρήσεις να δημιουργήσουμε ότι αποθέματα μπορούμε στις αποθήκες και τα ράφια μας, ώστε να αντέξουμε χρονικά όσο μπορούμε περισσότερο και να περιορίσουμε ελλείψεις και ανατιμήσεις. Στην Ελλάδα η μετάταξη περισσότερων κωδικών τροφίμων και βασικών αγαθών στον υπερμειωμένο συντελεστή ΦΠΑ 6%, παράλληλα με τα επιδόματα θέρμανσης και ηλεκτρικού ρεύματος θα μπορούσε να απορροφήσει σημαντικές επιβαρύνσεις στις μηνιαίες δαπάνες των νοικοκυριών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αναμένονται άμεσα συντονισμένες ενέργειες για κοινή προμήθεια φυσικού αερίου, ηλεκτρικής ενέργειας και αύξησης της αποθήκευσης αποθεμάτων πετρελαίου, μετά και τον καλπασμό του πληθωρισμού άνω του 3% στην ΕΕ-27. Η «πανδημία της ακρίβειας» είναι πολύπλοκη έχει πολλούς αγνώστους και αποδεικνύεται οικονομικά δύσκολη για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις στην Ελλάδα και όλη την Ευρώπη.