Η πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η ναυτιλιακή και λιμενική βιομηχανία, η εφοδιαστική, ο τομέας της μεταποίησης, μηδέ εξαιρουμένου και του τομέα των ναυπηγείων αλλά και των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας έχει ένα κοινό στοιχείο. Την αναζήτηση καταρτισμένων στελεχών που να μπορούν να καλύψουν τις επιχειρησιακές, άρα και τις επιχειρηματικές ανάγκες του αύριο. 

Τα τελευταία χρόνια μιλάμε όλο και περισσότερο για την «πράσινη μετάβαση» στη ναυτιλία, τα λιμάνια, τη βιομηχανία και την εφοδιαστική. Και είναι εύκολο να μιλάμε για το περιβάλλον. Να χρησιμοποιούμε «όρους» που έχουμε ακούσει διάσπαρτα. Να κάνουμε λόγο για την αναγκαιότητα διάσωσης του πλανήτη. Και είναι εύκολο για κάποιον να «απαγγέλει» όρους στην προσπάθειά του να δείξει περιβαλλοντική ευαισθησία. Αλλά το ερώτημα που γεννάται είναι αν κατανοεί τις έννοιες, κατανοεί την οικονομική τους διάσταση, κατανοεί την δυναμική τους. 

Η «πράσινη μετάβαση» στην οικονομική της διάσταση εμπεριέχει και την έννοια της ανταγωνιστικότητας. Έννοιας που μπορεί να εξειδικεύεται στον επιχειρηματικό στίβο κατά περίπτωση αλλά και πάλι υποκρύπτει ένα κοινό χαρακτηριστικό. Η ανταγωνιστικότητα δεν εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τα τεχνολογικά μέσα αλλά από τα στελέχη εκείνα που θα μπορέσουν να τα αξιοποιήσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο χωρίς χρονικές απώλειες. Και το ερώτημα παραμένει. Υπάρχουν αυτά τα στελέχη για να χειριστούν τα τεχνολογικά μέσα τα οποία συνεχώς εξελίσσονται, ψηφιοποιούνται μεταλλάσσονται; Η απάντηση είναι ότι δεν υπάρχει ο κατάλληλος αριθμός για να καλύψει τις ανάγκες. 

Μιας και βρισκόμαστε στην περίοδο τέλεσης των Ποσειδωνίων, αυτής της «μεγάλης γιορτής» της παγκόσμιας ναυτιλίας στη χώρα μας δεν θα ήταν άσκοπο να ρίξουμε μια ματιά στο θέμα των στελεχών του ναυτιλιακού τομέα. Τα στοιχεία της BIMCO και του Διεθνούς Ναυτιλιακού Επιμελητηρίου καταδεικνύουν ότι λόγω της συνεχούς αύξησης του μεγέθους της ναυτιλιακής βιομηχανίας ο κλάδος θα χρειαστεί 90.000 αξιωματικούς έως το 2026 για να καλύψει τις ανάγκες της. Και τώρα διανύουμε το 2024… όπου οι ναυπηγήσεις νεότευκτων πλοίων συνεχίζουν με καταιγιστικούς ρυθμούς και μάλιστα σε μία περίοδο όπου οι συζητήσεις για την ανεύρεση των ενδεδειγμένων καυσίμων για την πράσινη μετάβαση της ναυτιλίας και τους μηδενικούς ρύπους δεν έχουν καταλήξει σε ένα συμπέρασμα. Και αυτό καθιστά το θέμα της εκπαίδευσης των στελεχών ακόμη πιο δύσκολο. Μάλιστα μελέτη του ICS με θέμα τον ρόλο των ναυτικών στις οικονομίες σε μια εποχή μηδενικών εκπομπών άνθρακα («The Key Role OfSeafarers In National Economies InA Net-Zero World») επισημαίνει την ανάγκη εκπαίδευσης των ναυτικών για να εισέλθει με επιτυχία ναυτιλία στη μετά άνθρακα εποχή το 2050.Η παγίωση του φαινομένου της έλλειψης αξιωματικών και μηχανικών για τα πλοία του παγκόσμιου στόλου είναι δεδομένη τα τελευταία χρόνια. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι αντί να βελτιώνεται η κατάσταση, παρατηρείται συνεχής επιδείνωση. 

Σύμφωνα με την έρευνα (Manning Annual Review and Forecast) της Drewry, η έλλειψη προσφοράς αξιωματικών βρίσκεται πλέον σε ιστορικά υψηλό σημείο και μάλιστα δεν αναμένεται να βελτιωθεί στο άμεσο μέλλον. Σύμφωνα με την έρευνα, σήμερα παρατηρείται έλλειμμα αξιωματικών της τάξεως του 9% του συνολικού αποθέματος ανθρώπινου δυναμικού. Πρόκειται για το υψηλότερο ποσοστό των τελευταίων 17 ετών, από τότε που η Drwery ξεκίνησε τη σχετική ετήσια έρευνα. Το χειρότερο όμως είναι ότι ανάλογο έλλειμμα αξιωματικών προβλέπεται και για όλη τη διάρκεια της περιόδου από πέρση μέχρι και το 2028. Τα σχετικά νούμερα προκύπτουν με βάση την πρόβλεψη για την πορεία του μεγέθους του παγκόσμιου στόλου τα επόμενα χρόνια και τις εκτιμήσεις για την πορεία της προσφοράς πληρωμάτων στο μέλλον. Ωστόσο, και πάλι πρόκειται για μια σαφή ένδειξη του μεγέθους του προβλήματος, καθώς είναι ξεκάθαρο ότι η προσφορά αξιωματικών θα παραμείνει ιδιαίτερα πενιχρή συγκριτικά με τις ανάγκες.

Το αποτέλεσμα, ασφαλώς, πέραν των προβλημάτων που παρατηρούνται και θα συνεχίσουν να παρατηρούνται στην επάνδρωση των πλοίων, είναι και η εκτόξευση των αμοιβών, που ασφαλώς θα έχει αντίκτυπο και στο μεταφορικό κόστος. Παράλληλα, ακόμα και αν ο εκάστοτε πλοιοκτήτης εξασφαλίσει ανθρώπους για τα πλοία του, το έλλειμμα προσφοράς σημαίνει ότι θα ελλοχεύει συνεχώς ο κίνδυνος να χάσει προσωπικό, λόγω π.χ. καλύτερης προσφοράς από κάποιον ανταγωνιστή. Είναι δηλαδή ιδιαίτερα δύσκολη η διατήρηση των αξιωματικών, οι οποίοι έχουν πολλές προοπτικές απασχόλησης, με συνεχώς αυξανόμενες απολαβές. 

Αν επιχειρήσουμε τις αναγωγές οι ίδιες προκλήσεις όσον αφορά στη διασφάλιση στελεχών ισχύουν και στη λιμενική βιομηχανία, την εφοδιαστική αλλά και την μεταποίηση. Ακόμη και το εμπόριο. Το καλά καταρτισμένο στέλεχος το διεκδικούν όλοι. Καμία εξαίρεση είτε στην ξηρά είτε στη θάλασσα. Εύκολα λοιπόν γίνεται κατανοητό σε επιχειρηματικό επίπεδο ότι όποιος έχει τα περισσότερο καταρτισμένα στελέχη αλλά και την κατάλληλη υλικοτεχνική υποδομή, στο επιχειρησιακό πεδίο έχει και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. 

Το Εμπορικό και Βιομηχανικό επιμελητήριο Πειραιά μεταξύ των άλλων έχει προτάξει και το θέμα της παραγωγής νέων καταρτισμένων στελεχών αλλά και της ανάγκης για μετεκπαίδευση ενός σημαντικού τμήματος του υφιστάμενου στελεχιακού δυναμικού στις επιχειρήσεις. Και δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω ότι  «έχουν ωριμάσει οι συνθήκες για την υιοθέτηση μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής που θα αξιοποιεί τα δυνητικά πλεονεκτήματα του Πειραιά και, ιδιαίτερα, του ανθρώπινου δυναμικού με υψηλή κατάρτιση όπως επίσης και το γεγονός ότι η γαλάζια οικονομία είναι συνυφασμένη με το μέλλον του Πειραϊκού επιχειρείν καθώς ο Πειραιάς αποτελεί σημείο συνάντησης των παγκόσμιων παικτών του «θαλάσσιου πλούτου», γιατί τους ελκύει η έδρα της μεγαλύτερης ναυτιλίας στον κόσμο». 

Τώρα που η ναυπηγική βιομηχανία της χώρας αναζωογονήθηκε είναι προφανές ότι, επειδή είναι τομέας εντάσεως εργασίας, θα χρειαστούν εργατικά χέρια για να καλύψουν τις νέες ανάγκες. Γι’ αυτό και το Επιμελητήριο, δημιούργησε μια  «γέφυρα» συνεργασίας με το Πανεπιστήμιο Πειραιώς, που στόχο έχει τη βελτίωση των δεξιοτήτων που πρέπει να κατέχουν οι εργαζόμενοι. Χαρακτηριστικό του ενδιαφέροντος που υπήρξε από τις επιχειρήσεις για εκπαίδευση, αλλά και μετεκπαίδευση στελεχών τους, αποτέλεσε το γεγονός ότι, με αφορμή σχετική ημερίδα, που συνδιοργάνωσαν το Επιμελητήριο και το Εργαστήριο Ποσοτικής Ανάλυσης στη Ναυτιλία του Πανεπιστημίου Πειραιώς, περισσότερες από 100 επιχειρήσεις εκδήλωσαν ενδιαφέρον, με τις περισσότερες από αυτές, να υπογράφουν, το σχετικό έγγραφο προκειμένου να χρησιμοποιήσουν τον εξοπλισμό των προσομοιωτών που είναι εγκατεστημένοι σε χώρο του Επιμελητηρίου για την εκπαίδευση του προσωπικού τους. Εκπαίδευση αλλά και μετεκπαίδευση στους προσομοιωτές που ενσωματώνουν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας με ότι αυτό συνεπάγεται. Σε αυτό τον καμβά δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε ότι και οι τεχνολογίες των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας θα απαιτήσουν επίσης καταρτισμένα στελέχη στο χειρισμό των νέων τεχνολογιών που αφορούν στις λειτουργίες των ΑΠΕ.

«Εκπαίδευση δεν είναι η εκμάθηση γεγονότων αλλά ή εξάσκηση του μυαλού να σκέφτεται» είπε ο Albert Einstein. Πρέπει να «εξάγουμε» καταρτισμένα στελέχη και όχι να τα εισάγουμε. Χρειάζεται μία αλλαγή σε βασικές παραμέτρους της παραγωγής στελεχών ώστε να διασφαλίσουμε την ανταγωνιστικότητα σε όλους τους επί μέρους τομείς που συνθέτουν την οικονομία της χώρας άρα και να διασφαλίσουμε και ενδυναμώσουμε την ανταγωνιστικότητα της χώρας στο διεθνή οικονομικό στίβο.