1. Πώς κρίνετε τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά σε σχέση με την ενεργειακή ακρίβεια; Θα επαρκέσουν ή θα απαιτηθούν πρόσθετες παρεμβάσεις;  

Η παρέμβαση σε εθνικό επίπεδο, επιβεβαιώνει για μια ακόμη φορά ότι η κυβέρνηση έχει τα αντανακλαστικά να αξιοποιεί στοχευμένα την κατάλληλη στιγμή τα περιθώρια του δημοσιονομικού χώρου. Ωστόσο η «απεξάρτηση» από ενεργειακές πηγές που διαμορφώνουν το κόστος της ηλεκτροπαραγωγής στα ύψη, θα ήταν λιγότερο «επώδυνη» αν είχαν παρθεί εγκαίρως κοινές αποφάσεις σε ευρωπαϊκό κεντρικό επίπεδο

Το δραστικό πακέτο μέτρων, δεν μπορεί παρά να μας βρίσκει σύμφωνους, καθώς αφορά σε όλους, τους οικιακούς καταναλωτές, τις επιχειρήσεις και όχι μόνο την κύρια κατοικία. Το ενεργειακό κόστος «ταλανίζει» την οικονομία της ΕΕ, απειλώντας να απορροφήσει την τελευταία δυνατότητα των επιχειρήσεων, αλλά και να «εξαερώσει» την αγοραστική ικανότητα των νοικοκυριών

Το ΕΒΕΠ έχει επισημάνει πως οφείλουμε να αλλάξουμε πολιτική απέναντι στις ΑΠΕ, εάν θέλουμε η μεταποίηση όλων των βαθμίδων, οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, να μην βάζουν «βαθιά το χέρι στην τσέπη» για την αποπληρωμή του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο ανατροφοδοτεί τις ανατιμήσεις στην αγορά. Στη χώρα μας, με ηλιοφάνεια, με νησιωτικά συγκροτήματα, οι άνεμοι και οι κυματισμοί μπορούν να αξιοποιηθούν στη παραγωγή ρεύματος.

Πρωτίστως όμως πρέπει να αλλάξει η «κουλτούρα» απέναντι στις ΑΠΕ, αφού στην Ελλάδα μόνο το 35% της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώθηκε το 2021 παρήχθη από ΑΠΕ και δεν μπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητικό. Τώρα λοιπόν είναι η κατάλληλη χρονική στιγμή να θεσπιστούν κίνητρα και να δοθεί η δυνατότητα σε ενεργοβόρες επιχειρήσεις να επενδύσουν στις ΑΠΕ με όχημα το «Net-metering» ή την «αυτοπαραγωγή και αυτοκατανάλωση», προκειμένου να καλύψουν μέρος ή και το όλον της ενέργειας που καταναλώνουν, καθιστώντας την απόσβεση της επένδυσης διπλά επωφελή, καθώς η φθηνή ενέργεια θα επιδρούσε στο τελικό κόστος παραγωγής, άρα και πώλησης προϊόντων, ενώ επίσης θα δημιουργούσε μία νέα επιχειρηματική δυναμική στον τομέα, ανοίγοντας παράλληλα νέες θέσεις εργασίας.

Τότε και μόνο τότε όταν οι ΑΠΕ καλύπτουν το 70% των αναγκών σε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και οι μεταποιητικές επιχειρήσεις έχουν «βγει εκτός» συστήματος με τις δικές τους «αυτοπαραγωγές» είτε με αιολική, είτε με ηλιακή ενέργεια δεν θα χρειαστούν πρόσθετες παρεμβάσεις. Δυστυχώς χάσαμε πολύτιμο χρόνο σε συζητήσεις και αντεγκλήσεις «φιλοσοφικού» αλλά και «πολιτικά υποκινούμενου» χαρακτήρα που σήμερα κοστίζουν στην τσέπη των νοικοκυριών, στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων αλλά και στο οικολογικό αποτύπωμα της χώρας…

2. Η κίνηση της πασχαλινής αγοράς έφερε την «ανάσα» που περίμενε το λιανεμπόριο; Οι ενδιάμεσες εκπτώσεις που ακολούθησαν και για τις οποίες υπάρχει στο προσκήνιο και το αίτημα κατάργησης;

Υπάρχει ένα μεγάλο αλλά. Ο εμπορικός κόσμος είχε προετοιμαστεί για αυτή την «ιδιάζουσα» εορταστική περίοδο της νέας κρίσης που έχει δημιουργήσει το ενεργειακό και διατροφικό κόστος σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Η εικόνα που ο εμπορικός κόσμος θέλησε και το επέτυχε στο μέτρο του δυνατού ήταν να βγάλει προς τα έξω, την «εικόνα» μιας συγκρατημένης αισιοδοξίας, που στόχο είχε να βελτιώσει το κλίμα στην αγορά και την διάθεση του αγοραστικού κοινού. Οι εμπορικές επιχειρήσεις έχουν «δείξει τον καλύτερο εαυτό τους» και έδειξαν σε μία εξαιρετικά δύσκολη περίοδο απορροφώντας μέχρι σήμερα, ότι ήταν δυνατό να απορροφηθεί στις τελικές τιμές που επηρεάζουν τόσο τις δαπάνες, όσο και τις ακραίες αυξήσεις στα καταναλωτικά αγαθά.

Σίγουρα η αγορά δεν κινήθηκε στα επίπεδα των «υψηλών» προσδοκιών αλλά κινήθηκε μέσα στα πλαίσια του «εφικτού» για τα νοικοκυριά το εισόδημα των οποίων έχει συμπιεστεί από το ενεργειακό αλλά και από την «αβεβαιότητα» που ανατροφοδοτεί το ενεργειακό για την «επόμενη ημέρα». Γεγονός είναι ότι υπήρξε έντονη αγοραστική κίνηση και η κατανάλωση, τις ημέρες του Πάσχα, κυμάνθηκε σε καλύτερα επίπεδα των προηγούμενων ετών «και, μάλιστα, σε υψηλότερα της τελευταίας διετίας ενώ θετικό μήνυμα ήταν η συγκράτηση των τιμών τη Μ. Εβδομάδα και η απουσία χρηματιστηριακών αυξομειώσεων, κυρίως στα τρόφιμα. Και αυτή είναι μία θετική αποτίμηση. Ο κόσμος έχει διάθεση… Όσον αφορά στις ενδιάμεσες εκπτώσεις. Παρά το γεγονός ότι οι ενδιάμεσες εκπτώσεις δεν έχουν προσφέρει μέχρι σήμερα τίποτα ιδιαίτερο στο λιανεμπόριο και τον καταναλωτή, εντούτοις, κατ’ εξαίρεση φέτος, σε μία περίοδο υψηλού πληθωρισμού, παρουσιάζονται ως ευκαιρία για φθηνές αγορές. Έτσι, ήδη «τρέχουμε» ένα 15νθήμερο ενδιάμεσων εκπτώσεων απέναντι στην «εισαγόμενη» ακρίβεια και υπέρ των οικογενειακών προϋπολογισμών, που θα διαρκέσει έως τις 15 Μαΐου και ενδείκνυται για έξυπνες αγορές. Το τονίζω… Για έξυπνες αγορές. Τα εμπορικά καταστήματα και όλες οι επιχειρήσεις του λιανεμπορίου προσφέρουν μεγάλη ποικιλία εποχικών προϊόντων σε χαμηλότερες τιμές και, όπως πάντα, με την καλύτερη εξυπηρέτηση στους πελάτες τους, αλλά και σεβασμό στα υγειονομικά μέτρα. Στην παρούσα «κρίση» είναι σίγουρο ότι θα επαναξιολογηθεί το «μέτρο» των ενδιάμεσων εκπτώσεων.

3. Ο πληθωρισμός, παρά τις προσπάθειες αναχαίτισης, μοιάζει πανευρωπαϊκά και στη χώρα μας, ασταμάτητος. Πιστεύετε ότι είναι ώρα για μειώσεις ΦΠΑ και σε είδη πρώτη ανάγκης, π.χ. τρόφιμα;

Ο πληθωρισμός δεν είναι ελληνικό φαινόμενο και υπό το πρίσμα της τρέχουσας κατάστασης στην ΕΕ, δύσκολα μπορεί να λυθεί επί του παρόντος ο γρίφος του ευρωπληθωρισμού. Με βάση τα τελευταία στοιχεία ο πληθωρισμός τον Απρίλιο «έτρεξε» με 10,2% φτάνοντας περίπου στα επίπεδα που είχε βρεθεί στα μέσα της 10ετίας του '90 με νόμισμα τη δραχμή, κυρίως λόγω των τιμών των ενεργειακών προϊόντων που είναι υπεύθυνες για την αύξηση κατά 6,61% του γενικού δείκτη αλλά και των τροφίμων.

Ο αυξανόμενος πληθωρισμός δημιουργεί αυξανόμενες ανησυχίες για τον αντίκτυπό του στην αγοραστική δύναμη των καταναλωτών και τον κίνδυνο υπονόμευσης της τρέχουσας ανάκαμψης. Βασικοί παράγοντες, που διέπουν τις αυξήσεις των τιμών, περιλαμβάνουν το αυξημένο κόστος της ενέργειας και των εμπορευμάτων, τη διαταραχή της αλυσίδας εφοδιασμού, την αύξηση της ζήτησης λόγω της ανάκαμψης και τις ελλείψεις στην αγορά. Οι τιμές στο φυσικό αέριο κατέγραψαν για τον Απρίλιο αύξηση 122,6%, του ηλεκτρικού ρεύματος κατά 88,8%, του πετρελαίου θέρμανσης κατά 65,1% και των καυσίμων και λιπαντικών κατά 29%. Αντίστοιχα στις τιμές βασικών τροφίμων καταγράφονται αυξήσεις 22% στα έλαια και τα λίπη, 14,1% στα κρέατα, 13,8% στα νωπά λαχανικά, 11,7% στα γαλακτοκομικά και τα αυγά και 10% στο ψωμί και τα δημητριακά, λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία που έχει μπλοκάρει τις εξαγωγές μεγάλων ποσοτήτων των δημητριακών.

Οι έμποροι λιανικής και χονδρικής, καθώς και οι επιχειρήσεις μεταποίησης, πλήττονται από τις συνεχιζόμενες αυξήσεις του κόστους τους. Αντιμετωπίζουν επίσης απαιτήσεις από τους προμηθευτές τους με σημαντικές αυξήσεις τιμών συχνά πέρα από την αύξηση του κόστους πρώτων υλών των προμηθευτών. Ο κλάδος που απορροφά μέρος των αυξήσεων, για να εξασφαλίσει ανταγωνιστικές τιμές στους καταναλωτές, είναι το εμπόριο, με αποτέλεσμα οι αυξήσεις των τιμών να είναι, κατά μέσο όρο, χαμηλότερες από την άνοδο των τιμών των βασικών προϊόντων. Ωστόσο, τα χαμηλά περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων σημαίνουν ότι τα περιθώρια, για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, είναι περιορισμένα.

Ο επιχειρηματικός κόσμος έχει προτείνει πως μια αποκλιμάκωση της φορολογίας θα μπορούσε να δώσει λύση στο πρόβλημα. Η περαιτέρω μείωση του ΦΠΑ σε περισσότερα βασικά αγαθά, θα μπορούσε να οδηγήσει σε συγκράτηση των τιμών, οδηγώντας παράλληλα σε τόνωση της ζήτησης και κατ' επέκταση σε ενδυνάμωση των δημόσιων εσόδων. Αλλά. Επειδή υπάρχει πάντα ένα αλλά οφείλουμε να δούμε το χρονικό εύρος και την απόδοση ενός τέτοιου εγχειρήματος. Γεγονός είναι ότι η κυβέρνηση ψάχνει διαρκώς το αντίδοτο στην ακρίβεια εντός του υφιστάμενου δημοσιονομικού χώρου καθώς στην παρούσα συγκυρία ένας εκτροχιασμός στην δημοσιονομική πολιτική θα δημιουργούσε ενδεχομένως μη αναστρέψιμα προβλήματα.

4. Έχετε μιλήσει με πολύ θερμά λόγια για την διπλή αύξηση του κατώτατου μισθού. Μπορούν στην πράξη οι -μικρές κυρίως- επιχειρήσεις να τον εφαρμόσουν;   

Η ελεγχόμενη αύξηση του κατώτατου μισθού δεν ανατροφοδοτεί τον πληθωρισμό και ίσως είναι το καλύτερο δώρο για όλους τους μισθωτούς που έκανε η κυβέρνηση το φετινό Πάσχα. Εκτιμάται πως κάθε αύξηση 1% του κατώτατου μισθού οδηγεί σε αύξηση του μέσου μισθού πλήρους απασχόλησης στις επιχειρήσεις κατά 0,44%. ‘Αρα η αύξηση 7,5% του κατώτατου μισθού μεσοσταθμικά επιβαρύνει κατά 3,3% τις 342.000 επιχειρήσεις που είναι εργοδότες, εκ των οποίων το 88,5% δηλαδή οι 258.000 είναι ΜμΕ με 1-10 εργαζόμενους. Οι εργοδότες παρά τις μεγάλες δυσκολίες στη καταβολή του, ποτέ δεν θεώρησαν το δώρο του Πάσχα, «δώρον-άδωρον», αφού τονώνει την εποχική εορταστική κίνηση και όπως πάντα κάθε επιπλέον αμοιβή επιστρέφει πολλαπλασιαστικά στην αγορά. Το ίδιο ισχύει και για την ελεγχόμενη αύξηση του κατώτατου μισθού, που δεν ανατροφοδοτεί τον πληθωρισμό. Οφείλουμε να αναγνωρίσουμε τις δυσκολίες αλλά οφείλουμε να σκεφτούμε ότι η κυκλικότητα της οικονομίας μπορεί να «φέρει στην άλλη τσέπη» ρευστότητα και μάλιστα σε μια εποχή ιδιαίτερα δύσκολη όπου οι απαιτήσεις επιβίωσης των επιχειρήσεων. Ωστόσο με ορίζοντα θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις για ακόμα μεγαλύτερη μείωση του μη μισθολογικού κόστους, με στόχο τη διατήρηση των θέσεων εργασίας, καθώς και τη μείωση του κόστους λειτουργίας των μικρομεσαίων εμπορικών επιχειρήσεων.

5. Δεν είναι λίγοι αυτοί που φοβούνται ότι η επόμενη μεγάλη κρίση που έρχεται είναι η επισιτιστική. Συμφωνείτε; Πώς θα μπορέσει η Ελλάδα να αμυνθεί;    

Είναι σίγουρο ότι όλοι απευχόμαστε τα χειρότερα, με ελλείψεις στην εφοδιαστική διατροφική αλυσίδα και μια παγκόσμια επισιτιστική κρίση. Υπό προϋποθέσεις η Ελλάδα μπορεί να αμυνθεί σε μια επισιτιστική κρίση.

Η μόνη αξιόπιστη εναλλακτική πηγή ειδών αγροδιατροφής και ιδιαιτέρως δημητριακών, μπορεί κάλλιστα να γίνει σε εύλογο χρονικό διάστημα η εγχώρια παραγωγή μας. 'Αλώστε ήδη παράγουμε σημαντικές ποσότητες σκληρού σιταριού που εξάγουμε, καθώς και μαλακού σιταριού, κριθαριού, καλαμποκιού, βρώμης αλλά και ηλιόσπορου που μπορούν άμεσα να αυξηθούν, ώστε να καλύπτουν τουλάχιστον την εσωτερική μας κατανάλωση. Εάν λοιπόν θέλουμε ένα βιώσιμο επισιτιστικό μέλλον για την χώρα μας θα πρέπει να κοιτάξουμε με θέα την Θεσσαλία, την Μακεδονία και την Θράκη, ώστε να αξιοποιήσουμε κάθε στρέμμα και κάθε δυνατότητα ποιοτικής ελληνικής παραγωγής μαλακού σίτου που καλλιεργείται σε ψυχρά κλίματα. Η Ελλάδα στο παρελθόν είχε απόλυτη επάρκεια σε όλα τα είδη των δημητριακών και ζάχαρης, την οποία πρέπει να επανακτήσει, ακόμα και εάν αρχικά το κόστος δεν είναι ανταγωνιστικό σε διεθνές επίπεδο. Οι πρόσφατες εξελίξεις άλλωστε μας απέδειξαν πως η διατροφική αυτονομία κάθε ευρωπαϊκής χώρας δύσκολα κοστολογείται. Δεν θα μπούμε σε συζήτηση για κόστη. Είναι λίγο ως πολύ γνωστά

Ανεξαρτήτως όμως της διαμόρφωσης των τιμών, όλη την περίοδο 2023-27, οι αγρότες πρέπει να ενισχυθούν με κάθε χρηματοδοτικό εργαλείο και οι απειλούμενες από τον πόλεμο καλλιέργειες να επιδοτηθούν. Ασφαλώς πριν εξασφαλιστεί η αύξηση της παραγωγής, επιβάλλεται να μεσολαβήσει το μεταβατικό στάδιο της αποθήκευσης, ώστε να μην υπάρξει καμιά ανασφάλεια, που θα προκαλέσει άλλο ένα κύμα ακρίβειας στους καταναλωτές υπό τον φόβο των ελλείψεων, αλλά και του περιορισμού των εξαγωγών που επιβάλλονται από άλλες χώρες. «Σοφά» η κυβέρνηση «επέβαλε» τον έλεγχο των αποθεμάτων. Η σωστή διαχείριση και ο έλεγχος των αποθεμάτων, θα αποτρέψει να δημιουργηθούν προβλήματα στην ομαλή τροφοδοσία της χονδρικής και κενά εφοδιασμού στο ράφι από την αυξημένη ζήτηση, καθώς επίσης και τις τεχνητές ελλείψεις με αυξήσεις πανικού. Η Ελλάδα έχει θέσει τις προϋποθέσεις να αντιμετωπίσει την «ευρωπαϊκή πληθωριστική καταιγίδα».