1. Δηλώσατε ικανοποιημένος από την κίνηση γύρω από την Black Friday. Είναι «προμήνυμα» μιας καλής πορείας της αγοράς τα Χριστούγεννα;

Προσδοκία του εμπορικού κόσμου είναι να κινηθεί η εορταστική περίοδος καλύτερα από την αντίστοιχη περίοδο του 2021, ενώ ευχή όλων ο τζίρος να φτάσει και να ξεπεράσει τα 3,6 δις του 2019. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2020 λόγω των lockdown χάθηκαν σχεδόν 2 δισ. ευρώ.

Είναι σαφές ότι η αγορά θα «ζεσταθεί» με το «δώρο» των Χριστουγέννων αλλά και με το επιπρόσθετο βοήθημα που η κυβέρνηση σχεδιάζει να δώσει στα νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν αυξημένες ανάγκες. Το ποσό που θα διατεθεί αθροιστικά αναμένεται να καλύψει κοινωνικές ανάγκες και σίγουρα θα τονώσει την αγορά πριν τα Χριστούγεννα, ενώ θα ενισχύσει εξίσου ουσιαστικά την καταναλωτική δαπάνη τις τελευταίες εργάσιμες μέρες της χρονιάς, ώστε να κλείσει με θετικό πρόσημο.

Τα στοιχεία από την κίνηση του τετραημέρου που ξεκίνησε με την Black Friday και «ολοκληρώθηκε» με την Cyber Monday είναι ενθαρρυντικά, καθώς έδειξαν ότι το αγοραστικό κοινό ανταποκρίθηκε στις προσφορές αλλά και στα market events που προσέλκυσαν, για πρώτη ίσως φορά, το ενδιαφέρον με 9 στις 10 μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, με τη μεγαλύτερη συμμετοχή τους, να έχουν αξιοποιήσει υπέρ τους το εν λόγω event. Να σημειωθεί ότι  θετικά λειτούργησε για την περίοδο των Black Friday - Cyber Monday το γεγονός ότι καταργήθηκαν οι φθινοπωρινές ενδιάμεσες εκπτώσεις προσελκύοντας έτσι το ενδιαφέρον των καταναλωτών περισσότερο από κάθε προηγούμενη χρονιά. Ο εμπορικός κόσμος ευελπιστεί ότι η εορταστική περίοδος θα «συμπληρώσει» σε κίνηση και τζίρο την εκπτωτική περίοδο των λίγων ημερών που αφήσαμε πίσω μας, παρά το γεγονός ότι χρονικά έγινε στο τέλος του μήνα και πολύ πιο κοντά στα Χριστούγεννα.

2. Παρά τα μέτρα στήριξης της κυβέρνησης, το ενεργειακό εξακολουθεί να «πληγώνει» επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Συγχρόνως, η ΕΕ δείχνει άτολμη να υιοθετήσει ριζική ενιαία πολιτική για τις τιμές του αερίου. Ποια είναι η εκτίμησή σας, θα αντέξουν οι επιχειρήσεις αυτόν τον «Γολγοθά»;

Δεν θα σταματήσω να υπενθυμίζω ότι το επιχειρείν ανεξαρτήτως μεγέθους έβαλε και συνεχίζει να «βάζει πλάτη» απορροφώντας στο μέτρο του δυνατού πλέον μέρος των ανελαστικών δαπανών που έχουν αυξηθεί ελέω του ενεργειακού αλλά και να αντιστέκεται στις πληθωριστικές τάσεις.

Μέσα από αυτή την ιστορικά πρωτοφανή περίοδο το κοινωνικό σύνολο «κατανόησε» το τι σημαίνει κυκλική οικονομία και πως ο ένας κρίκος επηρεάζει τον άλλο. Και αυτό συνέβαλε στο να κινηθεί το κοινωνικό σύνολο με σύνεση σε μία περίοδο που υπό άλλες συνθήκες η είσοδος της οικονομίας σε ένα καθοδικό σπιράλ θα ήταν αναπόφευκτη. Σαφώς η κυβέρνηση κινήθηκε και κινείται λελογισμένα αξιοποιώντας τα διαθέσιμα τα οποία τονώνουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις και αυτό δημιουργεί αέρα αισιοδοξίας ότι οι επιχειρήσεις θα αντέξουν, δεν θα έλεγα αυτόν το «Γολγοθά» αλλά τις βίαιες αναταράξεις του του “roller coaster” που δεν υφίσταται μόνο η ελληνική αλλά και η ευρωπαϊκή οικονομία. Σίγουρα αν τα ανακλαστικά της Ε.Ε. ήταν ταχύτερα αλλά και αποτελεσματικότερα, ως προς το εύρος του χρόνου λήψης αποφάσεων για το πλαφόν στις τιμές του αερίου, και όχι μόνο, η κατάσταση θα ήταν ίσως καλύτερη από πολλές απόψεις.

3. Ο πληθωρισμός παρουσίασε μικρή κάμψη, αλλά η ακρίβεια μαίνεται. Ποια είναι η εικόνα σας για το καλάθι του νοικοκυριού; Υπάρχουν άλλα «όπλα» για τον περιορισμό των αυξήσεων;

Τρόφιμα, στέγη και μεταφορές πλήττουν τα νοικοκυριά με τις επιχειρήσεις να πλήττονται από τα κόστη τω πρώτων υλών και τα μεταφορικά. Καθίσταται σαφές λοιπόν ότι όταν νοικοκυριά και επιχειρήσεις προσπαθούν ότι μόνο να ανταπεξέλθουν όχι μόνο στις συνήθεις ανελαστικές δαπάνες αλλά και στις αυξήσεις αυτών η αγορά βιώνει τους κλυδωνισμούς του πληθωρισμού. Μακάρι, το επίτευγμα μείωσης του τιμάριθμου κατά δύο μονάδες να συνεχιστεί μέχρι τέλος του έτους και, σε συνδυασμό με το εγχείρημα του καλαθιού του νοικοκυριού, να αποτελέσουν αισιόδοξα στοιχεία ανακούφισης των νοικοκυριών και τόνωσης της αγοράς. Το τελευταίο φαίνεται να «κερδίζει» όχι μόνο τις εντυπώσεις καθώς έχει πυροδοτήσει ένα ιδιότυπο ανταγωνισμό σε ορισμένα προϊόντα και μέσα στις αλυσίδες των σούπερ μάρκετ τα οποία οφείλουν να στηρίξουν δυναμικά το εγχείρημα. Όσον αφορά στα «όπλα» για τον περιορισμό των αυξήσεων με όσα ακούσαμε για τον προϋπολογισμό του 2023 το πλέγμα των παρεμβάσεων της Κυβέρνησης εκτείνεται σε 9 άξονες με μέτρα που επιχειρούν να καλύψουν την ενεργειακή κρίση, με επιδοτήσεις σε ρεύμα, φυσικό αέριο, πετρέλαιο θέρμανσης και καύσιμα και έως και μειώσεις φόρων. Εδώ θα πρόσθετα ότι η κυβέρνηση πρέπει να δει και ορισμένες παραμέτρους των επιστρεπτέων προκαταβολών ώστε να δημιουργηθεί ένα επιπρόσθετο «πλέγμα ασφαλείας» για μια μερίδα επιχειρήσεων που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ότι «κινούνται οριακά». 

4. Ανησυχείτε για άνοδο των «κόκκινων» επιχειρηματικών δανείων, αλλά και για μείωση της ρευστότητας/δανεισμού λόγω των συνεχών αυξήσεων των επιτοκίων και του ακριβότερου πλέον χρήματος;

Πρόσφατα ο καθ ύλην αρμόδιος υπουργός για θέματα οικονομίας κάλεσε το Τραπεζικό σύστημα «να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων». Οι παρενέργειες που προκαλεί η αύξηση των επιτοκίων στα δάνεια, είναι σίγουρο ότι απαιτεί για την περιστολή τους ένα «ικανό φάρμακο». Όταν έχεις συνδυασμό αύξησης των δόσεων λόγω αύξησης των επιτοκίων, δηλαδή θα ανέβει και η δόση του στεγαστικού, θα ανέβουν και οι δόσεις στις επιχειρήσεις που χρωστάνε χρήματα στις τράπεζες είναι προφανές ότι θα επέλθει αυτό που διαβλέπουν οι Τράπεζες δηλαδή αύξηση των κόκκινων δανείων. Στην πρόσφατη συνάντηση με τις Τράπεζες η ηγεσία του ΥΠΟΙΚ «έβαλε στο τραπέζι την πιστωτική επέκταση, την ταχεία υλοποίηση ρυθμίσεων οφειλών μέσω του νέου και σύγχρονου εξωδικαστικού μηχανισμού αλλά και την αναμόρφωση της τιμολογιακής πολιτικής δανείων, καταθέσεων και προμηθειών» ως στοιχεία για την ανάσχεση της αύξηση των «κόκκινων» δανείων που δεν ανησυχεί μόνο την κυβέρνηση αλλά και το επιχειρείνπου απεύχεται στις συνέπειες εντός «ντόμινο» στις υγιείς επιχειρήσεις εξ αιτίας εκείνων που οι δανειακές τους υποχρεώσεις θα έχουν «κοκκινίσει».

5. Μιλήσατε για υπεύθυνες διαπραγματεύσεις για τους μισθούς, ώστε να αποφευχθεί ένα πιθανό «σπιράλ μισθών-τιμών» που θα οδηγήσει σε πρόσθετο πληθωρισμό. Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος;

 Ένα θέμα που απασχολεί τη μικρομεσαία επιχειρηματικότητα στην ΕΕ, αφορά στο κόστος ζωής, με τους μικρομεσαίους να διατηρούν εδραία άποψη ότι θα πρέπει να γίνουν υπεύθυνες διαπραγματεύσεις για τους μισθούς, ώστε να αποφύγουν ένα πιθανό «σπιράλ μισθών-τιμών» που θα οδηγήσει σε πρόσθετο πληθωρισμό. Οι ευρωπαίοι κοινωνικοί εταίροι, έχουν σοβαρούς ενδοιασμούς και ανταλλάσσουν απόψεις με τους υπουργούς Οικονομικών, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σχετικά με την τρέχουσα οικονομική κατάσταση και πιθανές πολιτικές απαντήσεις. Ο κίνδυνος να εισέλθουμε σε ένα «σπιράλ μισθών – τιμών» είναι υπαρκτός με ότι αυτό θα συνεπάγεται για την οικονομία  και τον πληθωρισμό. Από την άλλη πλευρά πρόσφατες μελέτες έχουν αποδείξει ότι στον τομέα της απασχόλησης, παρατηρείται έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού, γεγονός που απογοητεύει τις ΜμΕ, οι οποίες, ενώ είναι πρόθυμες να επενδύσουν στο εργατικό τους δυναμικό, επιλέγουν μια περίοδο αναμονής.

6. Τι σημαίνει για την επιχειρηματικότητα του Πειραιά η «άφιξη» και του μετρό και η αναζωογόνηση των ναυπηγοεπισκευαστικών μονάδων στην ευρύτερη περιοχή; 

Για τον ευρύτερο Πειραϊκό χώρο πρωτίστως η αναζωογόνηση των ναυπηγικών μονάδων του Κόλπου της Ελευσίνας και δευτερευόντως η «άφιξη» του μετρό ανοίγουν ένα νέο κεφάλαιο στην αναπτυξιακή πορεία του Πειραιά. Που με βάση και τα πλέον πρόσφατα στοιχεία του ΓΕΜΗ δεν έχει ανακοπεί καθώς από τις αρχές του χρόνου μέχρι τις 21 Νοεμβρίου έχουν ανοίξει 1.169 νέες επιχειρήσεις, δηλαδή 5 κάθε εργάσιμη ημέρα. Στο  ίδιο διάστημα έχουν διαγραφεί για διάφορους λόγους 213 επιχειρήσεις και μόνο 98 διέκοψαν την λειτουργία τους, δηλαδή για κάθε πέντε επιχειρήσεις που ανοίγουν, κλείνει μόλις μία. Ας έρθουμε τώρα στα δύο μεγάλα ναυπηγεία του Κόλπου τα Ελευσίνας. Έχοντας δώσει ήδη τα εχέγγυα από το ναυπηγείο του Νεωρίου, για το οποίο, έως το 2022 είχαν ολοκληρωθεί 350 επισκευές πλοίων η ΟΝΕΧ εισήλθε δυναμικά στα ναυπηγεία της Ελευσίνας. Σπεύδω να υπενθυμίσω ότι ευθείς εξ αρχής το Ε.Β.Ε.Π. είχε τοποθετηθεί ευθείς εξ αρχής υπέρ της αναζωογόνησης των ναυπηγικών μονάδων του Κόλπου της Ελευσίνας σημειώνοντας και την δυναμική ανάπτυξης συνεργειών με επιχειρήσεις του Πειραιά που δραστηριοποιούνται στο cluster των ναυπηγοεπισκευών ενώ πρότεινε και την ανάπτυξη διαλυτηρίου με ευρωπαϊκές προδιαγραφές για την υλοποίηση της γαλάζιας και κυκλικής οικονομίας με ότι αυτό θετικό συνεπάγεται.

Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι το μετρό συνέδεσε το μεγαλύτερο διεθνές αεροδρόμιο της χώρας με το μεγαλύτερο επίσης «διεθνές» λιμάνι με ότι αυτό συνεπάγεται για τις τουριστικές ροές πρωτίστως αλλά και για την κινητικότητα του οικονομικού ιστού δευτερευόντως από τις περιοχές που πλέον διέρχεται το μετρό. Η βελτίωση του κυκλοφοριακού προβλήματος απαιτεί σωστό σχεδιασμό ώστε να συμβάλει στο επίπεδο διαβίωσης των κατοίκων και των επιβατών του λιμανιού που εξυπηρετεί. Αντίστοιχα, οι εργαζόμενοι και πελάτες των επιχειρήσεων ταλανίζονται από το κυκλοφοριακό πρόβλημα εισόδου και εξόδου από την πόλη, με μόνη λύση την υπογειοποίηση των γραμμών του ΗΣΑΠ, που έχει προγραμματιστεί.